1 sierpnia 1944 roku, dokładnie o godzinie 17:00, w okupowanej przez Niemców Warszawie padły pierwsze strzały największego zrywu zbrojnego polskiego podziemia – Powstania Warszawskiego. Akcja, będąca częścią planu „Burza” Armii Krajowej, miała na celu wyzwolenie stolicy przed wkroczeniem Armii Czerwonej. Dowództwo powstania powierzono gen. Antoniemu Chruścielowi „Monterowi”, działającemu pod zwierzchnictwem Komendanta Głównego AK gen. Tadeusza „Bora” Komorowskiego.
Do walki stanęło około 50 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej – w większości bardzo młodych ludzi, często bez doświadczenia bojowego. Wyposażenie było skromne: na jednego powstańca przypadał zaledwie jeden pistolet lub karabin, a amunicja była ograniczona. Mimo to pierwsze godziny i dni powstania przyniosły wiele sukcesów. Zdobyto m.in. budynki strategiczne, barykady rosły w kolejnych dzielnicach, a na dachach zawisły biało-czerwone flagi. W mieście zapanował entuzjazm – po pięciu latach okupacji powiew wolności wydawał się na wyciągnięcie ręki. Radość jednak szybko ustąpiła miejsca tragedii. Niemcy, zaskoczeni początkowo skalą zrywu, przystąpili do brutalnego kontruderzenia. Rozpoczęły się masowe egzekucje ludności cywilnej – najbardziej krwawym przykładem była masakra na Woli, gdzie w pierwszych dniach sierpnia zamordowano dziesiątki tysięcy osób. Miasto płonęło, a całe kwartały zabudowy były systematycznie burzone. Z każdym dniem walka stawała się coraz trudniejsza – brakowało wody, żywności, lekarstw i amunicji. Pomoc z zewnątrz była niewystarczająca. Zrzuty broni z alianckich samolotów często trafiały w ręce Niemców, a Armia Czerwona, stojąca po drugiej stronie Wisły, nie podjęła działań, które mogłyby uratować miasto.
Powstanie trwało 63 dni – od 1 sierpnia do 2 października 1944 roku. Według szacunków zginęło około 16 tysięcy powstańców i nawet 150–200 tysięcy cywilnych mieszkańców Warszawy. Miasto zostało niemal całkowicie zniszczone – z premedytacją burzone przez oddziały niemieckie po zakończeniu walk. Wielu historyków, w tym prof. Norman Davies, zwraca uwagę, że decyzja o rozpoczęciu powstania była skomplikowana i obarczona ogromnym ryzykiem, jednak jak podkreślał profesor - Powstanie było naturalnym, silnym i patriotycznym odruchem młodych ludzi, którzy żyli pod okupacją przez pięć lat. Bardzo trudno byłoby je powstrzymać.
Dziś, osiem dekad po tamtych wydarzeniach, pamięć o Powstaniu Warszawskim jest jednym z fundamentów polskiej tożsamości historycznej. Wspominamy bohaterów barykad, sanitariuszki, łączniczki, cywilów dzielących się ostatnim kawałkiem chleba. Ich poświęcenie jest przestrogą i lekcją – że wolność nigdy nie jest dana raz na zawsze.
Historia Powstania Warszawskiego oczami świadka historii Janusza Komorowskiego pseud. "Antek" dostępna jest na stronie Centrum Informacji: Powstanie Warszawskie. Walka o wolność w cieniu politycznych gier
