Zapraszamy na wystawę "Dwie Wieże"

DWIE WIEŻE
Maciej Płotkowiak, Stefan Nowaczyk

Wernisaż wystawy:
7 marca 2014, piątek, godz. 18.00

Czas ekspozycji:
08|03|2014 - 20|03|2014

Galeria Architektów Forma, ZUT, WBiA / Budynek Architektury
ul. Żołnierska 50 w Szczecinie
Godziny otwarcia: dni powszednie 9.00-17.00,
weekendy i święta 10.00-18.00
Wstęp na wystawę i wernisaż - wolny

Kuratorzy wystawy: Paweł Rubinowicz i Klara Czyńska
Współpraca: Jakub Gołębiewski, Mikołaj Heigel

W piątek, 7 marca, Galeria Architektów Forma będzie miała przyjemność zaprezentować wystawę "Dwie wieże" autorstwa Macieja Płotkowiaka i Stefana Nowaczyka. Tytułowe wieże stanowią współczesne zwieńczenia szczecińskiej katedry pw. św. Jakuba Apostoła oraz kościoła NMP w Chojnie. Inwestycje zostały zrealizowane w ostatnich latach, nadając obiektom sakralnym status jednych z najwyższych w Polsce (katedra w Szczecinie ustępuje jedyne Bazylice w Licheniu). Autorzy wystawy, to AUTORZY WIEŻ. Wystawa prezentuje zarówno ich projekty, jak też szerszy rys historycznej ewolucji szczecińskiej katedry i kościoła w Chojnie. Jak zauważa Lech Karwowski (historyk sztuki, dyrektor MN w Szczecinie), jest coś magicznego w procesie "powstawania z martwych". Wykarczowane wieże odrosły na podobieństwo roślin, jednak nie w identycznej lecz nowej formie - ale zarazem na tyle zbliżonej do poprzedniej, że nie sposób ich pomylić z innymi. Profesor Zbigniew Paszkowski podkreśla unikalny wymiar inwestycji. Zrealizowane zostało coś, co jeszcze kilkanaście lat temu wydawało się niemożliwe z przyczyn technicznych, finansowych, organizacyjnych i politycznych. Kluczowe znaczenie w tym procesie miała ścisła współpraca architekta (Płotkowiak) i konstruktora (Nowaczyk).

Tematem wystawy są dwie wieże: wieża kościoła pw. Św. Jakuba w Szczecinie oraz wieża kościoła pw. NMP w Chojnie. Ich historia powiązana jest z dramatycznym procesem przemian, jakim ulegały w dziejach, spowodowanymi głownie przez katastrofy budowlane. Pojedynczą wieżę kościoła pw. Św. Jakuba wzniesiono po zawaleniu się jednej z dwóch wież fasadowych kościoła bazylikalnego. Nową zaś wieżę kościoła w Chojnie zbudowano po zawaleniu się wieży średniowiecznej. Obie wieże poddawano również przebudowom, które zaowocowały wydatnymi przemianami ich kształtu. Obie ucierpiały w trakcie lub tuż po II wojnie światowej i przez pewien czas pozostawały ruinami. Obie też uzyskały nowy kształt w okresie powojennej odbudowy przy zastosowaniu nietypowych rozwiązań materiałowo-technologicznych. Społecznym efektem procesu historycznego było zatrzymanie w świadomości świadków kolejnych przemian dwóch autonomicznych obrazów wież. Obrazu pochodzącego z okresu poprzedzającego przemianę i tego z okresu po niej. Tytuł wystawy odnosi się wiec, do tych zwielokrotnionych obrazów wież, stanowiąc próbę ich prześledzenia i skatalogowania.

Kościół pw. Św. Jakuba w Szczecinie

Pojedyncza wieża kościoła pw. Św. Jakuba w Szczecinie powstała w wyniku przebudowy dwuwieżowej fasady zachodniej. Kiedy w 1445 r. w wyniku huraganu zawaliła się wieża południowa, nie podjęto jej odbudowy, lecz na zachowanych murach wzniesiono nową fasadę z pojedynczą masywną wieżą zlokalizowaną na osi symetrii korpusu nawowego. W 1504 r. mistrz Jan Böneke zwieńczył nową wieżę za pomocą strzelistego hełmu z czterema wieżyczkami u podstawy. Hełm ten wraz z więźbą dachową i sklepieniami korpusu nawowego uległ zniszczeniu w wyniku pożaru wywołanego ostrzałem artyleryjskim, w trakcie oblężenia w Szczecinie garnizonu szwedzkiego przez wojska brandenburskie w 1676-77r. Odbudowę kościoła przeprowadzono w latach 1690-93 w najprostszych formach. Zachowano cztery wieżyczki wieńczące mury wieży, a smukły hełm wieżowy zastąpiono zwykłym, niskim dachem namiotowym o krótkiej kalenicy przebiegającej po kierunku pn-pd. Po raz kolejny wieżę wyposażono w hełm w trakcie regotyzacji kościoła w latach 1892-1900. Projekt hełmu sporządził O. Hossfeld wzorując się na formie wież kościoła mariackiego w Lubece oraz kościoła pw. Św. Jana w Lüneburgu. W trakcie budowy nowego hełmu 12 lutego 1894 r. wzniesiona konstrukcja hełmu uległa huraganowemu wiatrowi i zawaliła się niszcząc barokową sygnaturkę i poważnie uszkadzając dach i sklepienia kościoła. Mimo tego wydarzenia projektu jednak nie zarzucono i ostatecznie hełm wzniesiono powtórnie.

Wieża i kościół uległy rozległym uszkodzeniem w wyniku uderzenia bomb oraz wywołanego przez nie pożaru w trakcie nalotu w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944 r. Wraz z więźbą dachową i przeważającą częścią murów korpusu nawowego całkowitemu zniszczeniu uległ hełm wieży, a jej ściany zostały poważnie uszkodzone. W stanie otwartej ruiny mury wieży pozostawały do rozpoczęcia robót zabezpieczających w 1954r. W okresie do ich zakończenia w 1967r. wyremontowano ściany obwodowe, we wnętrzu wprowadzono masywne stropy, a całość nakryto dachem namiotowym o kształcie wzorowanym na rozwiązaniu z lat 1690-93. W latach 2006-2008 masyw wieżowy przebudowano wg projektu sporządzonego przez autorów wystawy wraz z zespołami. Dach pulpitowy z lat 60. XXw. zastąpiono trzecim w dziejach wieży hełmem wieżowym o formie ostrosłupa, a we wnętrzu wieży wprowadzono nowe rozwiązania funkcjonalne umożliwiające użytkowanie tarasu widokowego zlokalizowanego na poziomie korony murów. Wieża wraz z hełmem osiągnęła łącznie wysokość 110,17 m n.p.t.

Kościół pw. Najświętszej Marii Panny w Chojnie

2. czerwca 1843 r. we wczesnych godzinach porannych zawalił się południowo-zachodni filar narożny średniowiecznej wieży kościoła pw. NMP w Chojnie. Trzy pozostałe filary rozebrano, krótko po tym wydarzeniu. Nową wieżę chojeńskiej fary wzniesiono w latach 1859-61 wg projektu A. Sollera i A. Stülera jako budowlę wolnostojącą utrzymaną w stylistyce neogotyku nawiązującego swobodnie do form fasad trzynastowiecznych katedr francuskich. Mimo niewątpliwie pedantycznej realizacji nowa wieża, stosunkowo szybko po zakończeniu budowy, wykazywała wady i usterki, które wymusiły przeprowadzenie pierwszego remontu i wzmocnienia konstrukcji w latach 1881-82. Po raz kolejny wieżę poddano remontowi w latach 1932-33. Niestety koncepcja obrana przez konserwatora prowincji E. Bluncka oraz prowadzącego budowę G. Rütha prowadziła do dramatycznego okaleczenia szlachetnej formy wieży neogotyckiej w skutek likwidacji wystroju oraz ukrycia smukłego hełmu neogotyckiego we wnętrzu pokrytej blachą obudowy o formie prostego ostrosłupa o podstawie oktogonalnej.

Wieża oraz kościół przetrwały okres II wojny światowej nienaruszone, aż do dnia 16 lutego 1945 r. kiedy to uległy zniszczeniu przez pożar i przez kolejne pięć dekad pozostawały ruiną. Szczególne wrażenie w krajobrazie miasta wywierała pozbawiona wierzchołka iglicy ruina wieży o wysokości ok. 79,88 m n.p.t. W latach 1998-99 najbardziej zagrożoną partię ruiny tj. pozostałości neogotyckiego hełmu-iglicy zabezpieczono za pomocą zewnętrznego ustroju kratowego w konstrukcji żelbetowej. W rok później na zabezpieczonej ruinie iglicy osadzono wierzchołek wykonany w konstrukcji stalowej z pokryciem z blachy miedzianej. Wieża uzyskała w ten sposób łączną wysokość 97,86 m n.p.t. W latach 2002-2003 pozostałą część hełmu odcięto od wpływów atmosferycznych za pomocą powłoki z blachy na deskowaniu, ukształtowanej z nawiązaniem do cech plastycznych oryginalnej wieży neogotyckiej. Wreszcie w okresie 2007-2009 przeprowadzono zabiegi, które umożliwiły użytkowanie tarasu widokowego zlokalizowanego na poziomie 43,51 m n.p.t. Całość prac wykonano wg dokumentacji sporządzonej przez autorów wystawy wraz z zespołami.

Według dostępnych danych wieża kościoła pw. Św. Jakuba w Szczecinie pozostaje obecnie drugą pod względem wysokości w Polsce, po mierzącej 141,5 m wysokości wieży Bazyliki pw. Matki Boskiej Bolesnej Królowej Polski w Licheniu. Natomiast wieża kościoła pw. NMP w Chojnie lokuje się wśród dziesięciu najwyższych wież kościelnych na terenie kraju, przed wieżami katedry wrocławskiej liczącymi sobie 97.5m wysokości i katedry elbląskiej o wysokości 97 m.

więcej szczegółów na stronie: http://www.forma.zut.edu.pl/dwiewieze.php