Obchody 68. rocznicy forsowania Odry

Z okazji 68. rocznicy forsowania Odry 20 kwietnia o godz. 9.30 rozpoczną się uroczystości na Wojskowym Cmentarzu Radzieckim  w Chojnie. Wartę honorową pełnić będą żołnierze z 5 Pułku Inżynieryjnego im. Ignacego Prądzyńskiego w Szczecinie. Uroczystości rozpocznie przemówienie Burmistrza Chojny Adama Fedorowicza. W progamie: montaż słowno-muzyczny przygotowany przez Koło Teatralne „Fanaberia” z Chojny pod kierownictwem Bożeny i Janusza Rusaków, złożenie wiązanek pod pomnikiem.

Forsowanie Odry w kwietniu 1945 r. było jedną z ostatnich operacji drugiej  wojny światowej. Uczestniczyła w niej  1. Armia Wojska Polskiego, 1. Mieszany Korpus Lotniczy, część jednostek Odwodu Naczelnego Dowództwa oraz działająca na głównym odcinku operacji berlińskiej sowiecka 47 i 61. Armia. Od powodzenia tej operacji zależało kontynuowanie ofensywy w kierunku Berlina i przypieczętowanie końca hitlerowskiej Trzeciej Rzeszy. Utrudniały ją wiosenne roztopy, które w rejonie Gozdowic zmieniły rzekę w szerokie rozlewisko. Poza tym wycofujący się Niemcy zniszczyli most drogowy przez Odrę w Siekierkach oraz uszkodzili sąsiadujący z nim most kolejowy. W tych warunkach forsowanie rzeki było bardzo trudnym zadaniem, wymagającym odwagi i poświęcenia uczestniczących w nim żołnierzy. Na jej zachodnim brzegu czekały na nich umocnione stanowiska obrony nieprzyjaciela, pola minowe, wał przeciwpowodziowy rowy przeciwczołgowe, bagna i miejscowości, które Niemcy przekształcili w punkty oporu. Poza tym wycofujący się Niemcy zniszczyli most drogowy przez Odrę w Siekierkach oraz uszkodzili sąsiadujący z nim most kolejowy. W tych warunkach forsowanie rzeki było bardzo trudnym zadaniem, wymagającym odwagi i poświęcenia uczestniczących w nim żołnierzy. Na jej zachodnim brzegu czekały na nich umocnione stanowiska obrony nieprzyjaciela, pola minowe, wał przeciwpowodziowy rowy przeciwczołgowe, bagna i miejscowości, które Niemcy przekształcili w punkty oporu. 12 kwietnia w rejon wyjścia operacji berlińskiej dotarli żołnierze 1. Armii Wojska Polskiego. Aby wziąć udział w walkach nad Odrą, w pięć dni przebyli prawie dwieście kilometrów znad Zalewu Szczecińskiego i z Kołobrzegu. Podczas spotkania z ich dowódcami dowodzący operacją marszałek Georgij Żukow przedstawił im jej plan i zadania poszczególnych jednostek. Polscy żołnierze, dowodzeni przez generała Stanisława Popławskiego, otrzymali zadanie forsowania Odry na odcinku między Gozdowicami a Siekierkami. W pierwszym rzucie żołnierze mieli m.in. wykonać główne uderzenie na nieprzyjaciela w Gozdowicach i na przyczółku czelińskim. Rangę postawionego przed nimi zadania podkreślał fakt, że w ślad za nimi na drugi brzeg rzeki planowano transport czołgów, artylerii i zaopatrzenia.

Zgodnie z ustaleniami dowództwa w nocy z 14 na 15 kwietnia żołnierze  1. Armii Wojska Polskiego zajęli pozycje na przyczółku pod Gozdowicami, zajmowane dotąd przez oddziały sowieckie. 16 kwietnia, wczesnym rankiem, rozpoczął się decydujący etap operacji. Poprzedziło go przygotowanie artyleryjskie, którą uczestnicy tamtych wydarzeń do dziś wspominają jako wielką nawałę ognia. Jeszcze nie umilkł grzmot wybuchów, gdy od brzegu  Odry w Gozdowicach odbiły pierwsze łodzie, w których jej forsowanie rozpoczęli żołnierze 1. Dywizji Piechoty. Mimo dużych strat osiągnęli zachodni brzeg rzeki. Swoje zadania z powodzeniem zrealizowali również żołnierze drugiego rzutu, którzy forsowali Odrę m.in. przez uszkodzony most kolejowy w Siekierkach. Z wielkim poświęceniem utrzymali zdobyte przyczółki, nie dając się wyprzeć z nich mimo kontrataków nieprzyjaciela.

Forsowanie Odry, utrzymanie zdobytych przyczółków i kontynuowanie natarcia na Berlin miało swoją wysoką cenę. Według danych, które pułkownik Mieczysław Żukowski przytoczył podczas obchodów sześćdziesiątej piątej rocznicy tych wydarzeń, kosztowało życie 2465 żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego. 493 z nich zmarło z powodu odniesionych ran. 593 zaginęło bez wieści, a ponad 6900 odniosło rany. 1987 poległych spoczywa na Siekierkowskim Cmentarzu Żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego w Starych Łysogórkach.

Opracowanie: Remigiusz Rzepczak
Zdjęcia: Forsowanie Odry (ze zbiorów Muzeum Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1. Armii Wojska Polskiego w Gozdowicach)

Bibliografia:Kazimierz Sobczak, Lenino – Warszawa – Berlin, wojenne dzieje I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, Warszawa 1988. Bogusław Wołoszański, II wojna światowa, Warszawa 1994. Materiały opracowane na zlecenie Województwa Zachodniopomorskiego, Powiatu Gryfińskiego, Gminy Mieszkowice i Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych. Paweł Migdalski, „… w tej strażnicy Rzeczypospolitej”. Rejon Pamięci Cedynia–Gozdowice–Siekierki, Szczecin-Poznań 2007.